تاریخچه پایگاه اطلاعات مکانی
مرکز آمار ایران به عنوان متولی آمار کشور، وظیفه تهیه، تولید و ارائه آمارهای رسمی و هدایت و نظارت فعالیتهای آماری را برعهده دارد. با توجه به حجم گسترده اطلاعات مکانی در سطح کشور و همچنین نیاز مبرم به مدیریت مجموعه اطلاعات آماری در سطح کشور با توجه به دوره های به هنگام رسانی و تغییرات و با توجه به وضعیت فعلی در ذخیره سازی اطلاعات راه اندازی سیستم جامع مدیریت اطلاعات مکانی آماری امری ضروری می باشد.
در حال حاضر فعالیتهای تهیه و به هنگام رسانی نقشه های آماری، ارائه نقشه های آماری و به هنگام رسانی فایل جغرافیایی در مرکز آمار انجام میشود. "سیستم جامع مدیریت داده های مکانی مرکز آمار ایران" یکی از طرحهای مصوب در برنامه راهبردی طرح جامع ارتقاء فناوری اطلاعات مرکز آمار ایران می باشد که با توجه به نیاز روزافزون به دادههای مکانی در سطح مدیریتهای کلان مرکز آمار ایران و همچنین اهمیت سازماندهی مدیریت دادههای مکانی مطرح شده است.
پایگاه اطلاعات مکانی کشور:
سیستم جامع مدیریت اطلاعات مکانی آماری موسوم به پایگاه اطلاعات مکانی، پایگاه داده مکانی توزیعیافته و حجیمي است که در سطح مرکز آمار و دفاتر آمار و اطلاعات استانها با هدف یکپارچه سازی و استاندارد سازی اطلاعات مکانی مورد نیاز فعالیت های آماری در مرکز آمار طراحی و ایجاد شده است. از جمله اهدافی که در توسعه این سیستم مورد توجه بوده، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- تسهیل و تسریع در مدیریت، بهنگام سازی، دسترسی و مشاهده اطلاعات مکانی
- بهینه سازی امرنظارت بر بهنگام سازی اطلاعات مکانی مرکز با امکان مشاهده، کنترل و تهیه گزارشات
- ایجاد امکان حفظ تاریخچه تغییرات اطلاعات مکانی و مشاهده روند تغییرات
- ایجاد امکان تهیه آخرین فایل جغرافیایی موجود در لحظه درخواست
- ایجاد امکان بازسازی اطلاعا ت آماری براساس هر گونه تغییرات در سطوح جغرافیایی و تقسیمات کشوری
- ایجاد امکان مشاهده اطلاعات آماری به همراه اطلاعات مکانی تا کوچکترین سطح از طریق درگاه مرکز آمار و بهینه سازی خدمات اطلاع رسانی به کاربران
طراحی سیستم جامع مدیریت اطلاعات مکانی آماری
بر اساس برنامه راهبردی طرح جامع ارتقاء فناوری اطلاعات مرکز آمار ایران، این مرکز وظیفه دارد با استفاده از تکنولوژیهای جدید در عرصه مدیریت اطلاعات مکانی، نسبت به طراحی، ایجاد، تغذیه و به‌روز‌رسانی فایل جغرافیایی مکان محور که مبنای کلیه فعالیتهای میدانی مرکز آمار میباشد، اقدام نماید. با ایجاد این پایگاه، ابزارهای مناسب به منظور واکشی مستقیم اطلاعات نقشه در سطح کشور بدون نیاز به مکاتبه و طی مراحل وقت گیر اداری در اختیار مرکز قرار خواهد گرفت. دسترسی به آخرین وضعیت فایل جغرافیایی از دیگر مواردی است که در طراحی این سیستم از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. فرایند پیاده سازی شده در این سیستم شامل ورود اطلاعات توسط استانها، به هنگام سازي نقشهآماری شهری و روستایی با استفاده ابزارهای ویرایشی، نظارت و تایید توسط ناظران مرکز، ارتباط با پایگاه اطلاعات آماری و ارائه خدمات به کاربران اینترنی پرتال مرکز آمار ایران میباشد.
راهاندازی، توسعه و ساماندهی سیستم جامع مدیریت اطلاعات مکانی ْآماری
مقدمات شناسایی مشاور برای راهاندازی سیستم از اواخر سال 1385 انجام شد. عملیات اجرای پروژه راه اندازی سیستم از ابتدای سال 1386 آغاز شد. عدم وجود تجربه پیاده‌سازی پایگاه مشابه در کشور به لحاظ وجود بخش بهنگام‌سازی Online اطلاعات مکانی و ابعاد گسترده و جزئیات فنی این سیستم از مهمترین عواملی بود که در اجرای این پروژه در جریان کار اختلال ایجاد نمود. مراحل شناخت و نیاز سنجی این پروژه تا اواخر سال 1386 به طول انجامید. در سال 1387 با تهیه صورت وضعیتی از نیازها و انتظارات دفتر از سیستم، برنامه‌ریزی مجددی برای پیاده سازی ابزارهای تخصصی مورد نیاز از جمله تغذیه و ورود نقشههای آماری، مدیریت فایل جغرافیایی، بهنگام رسانی، تهیه نقشه های موضوعی، حوزه بندی، جستجو و ارائه اطلاعات انجام شد که تا پایان سال 1387 حدود 80% پیشرفت داشت. اما به دلیل پارهای مسایل، به اجبار تغییراتی در تیم فنی و فرایند اجرایی آن به وجود آمد و از سوی شرکت مجری بر لزوم بازنگری در مدل داده، گردش کار و صفحه کاربر تاکید شد. این تصمیم منجر به تکرار مجدد صورت مسئله برای تیم جدید و بازنگری کلی سیستم شد که به لحاظ زمانی پروژه را با تاخیر مواجه نمود.
ویژگی های پایگاه اطلاعات مکانی
در نگاه کلی، سیستم جامع مدیریت دادههای مکانی مرکز آمار ایران از سه بخش پایگاه داده مکانی، نسخه نرم افزاری ویژه کارشناسان نقشه و نسخه نرم افزاری ویژه کاربران اینترنتی تشکیل شده است. هر یک از این بخشها دارای جزئیات و ویژگیهای خاصی هستند که در ادامه به این موارد پرداخته شده است:
1) پایگاه داده مکانی: در سیستم مورد نظر از سیستم عامل Linux، نرمافزار Oracle 11g استفاده شده است.
2) نسخه نرم افزاری ویژه کارشناسان نقشه
- امکانات عمومی نقشه
- تغذیه و ورود اطلاعات مکانی شامل نقشه، تصویر ماهواره ای و مختصات GPS با ساختار لایه بندی متناسب با فعالیتهای مرکزآمار و تبادل اطلاعات با استانها
- ابزارهای به هنگام رسانی متناسب با نیازهای مرکز آمار
- مدیریت فایل جغرافیایی به صورت مکان محور و نگهداری سابقه تغییرات
- مدیریت اطلاعات توصیفی حاصل از سرشماریها و طرحهای آماری و تهیه نقشه موضوعی
- پرس و جو بر اساس اطلاعات توصیفی
- اخذ خروجی از سیستم در قالب نقشه و جدول اطلاعات توصیفی
- مدیریت امنیت و تعیین سطح دسترسی کاربران
- کارتوگرافی
- تحلیل مکانی شامل حوزه بندی شهری و روستایی
- گزارش گیری
3) نسخه نرم افزاری ویژه کاربران اینترنتی
- ارائه خدمات نقشه به همراه اطلاعات آماری حاصل از سرشماریها و طرحهای آماری با حفظ اصل محرمانگی اطلاعات
- دسترسی از طریق پرتال مرکز آمار ایران
برای مشاهده پایگاه اطلاعات مکانی مرکز آمار ایران ابتدا باید نرمافزار JRE را بر روی دستگاه خود نصب نمایید.
(ورود به پایگاه اطلاعات مکانی مرکز آمار ایران)
چشمانداز آتی مرکز آمار ایران در ادامه فعالیتهای سیستم جامع مدیریت دادههای مکانی، استقرار سیستم در استانهای
کشور میباشد. دستیابی به این امر مستلزم تامین پیشنیازهایی میباشد که در ادامه به صورت اجمالی به آنها اشاره شده است:
- آماده سازی استانها جهت استقرار سیستم از نظر تجهیزات سخت افزاری، نرم افزاری، اطلاعات مکانی، آموزش کارشناسان نقشه و GIS
- استقرار سیستم در استانها
- ورود اطلاعات به پایگاه اطلاعات مکانی و اعمال تغییرات بر داده ها توسط استانها
- نظارت بر عملکرد استانها
- پشتیبانی